Ramshej Fort Full Information – रामशेज किल्याची माहिती – शौर्य आणि पराक्रमाचे प्रतीक असलेल्या रामशेज…..
रामशेज किल्ला हा महाराष्ट्रातील नाशिक शहराच्या उत्तरेस सुमारे १४ किलोमीटर अंतरावर स्थित आहे. दिंडोरीपासून हा किल्ला १० मैलांच्या अंतरावर आहे. समुद्रसपाटीपासून सुमारे ३,२०० फूट उंचीवर असलेल्या या किल्ल्याचे स्थान गिरिदुर्ग प्रकारात मोडते. किल्ल्याच्या पायथ्याशी नाशिक-पेठ मार्गावरील आशेवाडी गाव आहे, जिथून किल्ल्यावर जाण्यासाठी मळलेली वाट उपलब्ध आहे. सुमारे तासाभराच्या चढाईनंतर किल्ल्यावर पोहोचता येते.
इतिहास:
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या निधनानंतर, औरंगजेबाने महाराष्ट्र जिंकण्याचा निर्धार केला आणि इ.स. १६८२ मध्ये मोठ्या सैन्यबळासह महाराष्ट्रावर चाल करून आला. त्याने आपल्या सरदार शहाबुद्दीन फिरोजजंगला नाशिक प्रांतातील किल्ले काबीज करण्याची आज्ञा दिली, ज्याची सुरुवात रामशेज किल्ल्यापासून झाली. किल्लेदार (अज्ञात.. किल्लेदारावरून बरेच मतभेद आहेत) आणि त्यांच्या ५००-६०० मावळ्यांनी किल्ल्याचे रक्षण केले. मुघलांच्या ३५ ते ४० हजार फौजेसमोर मराठ्यांनी गनिमी काव्याने प्रतिकार केला. किल्ल्यावर तोफा नसतानाही, मराठ्यांनी लाकडी तोफा तयार करून मुघल सैन्यावर मारा केला. पाच महिन्यांच्या प्रयत्नांनंतरही शहाबुद्दीनला किल्ला जिंकता आला नाही.
यानंतर, औरंगजेबाने फतेह खानला रामशेज किल्ला काबीज करण्यासाठी पाठवले. त्याने २० हजार फौजेसह जोरदार आक्रमण केले, पण मराठ्यांच्या प्रतिकारामुळे त्यालाही अपयश आले. फतेह खानने लाकडी बुरुज तयार करून किल्ल्यावर तोफांचा मारा करण्याचा प्रयत्न केला, पण मराठ्यांनी त्याचा प्रतिकार केला. अनेक महिने प्रयत्न करूनही किल्ला जिंकता न आल्याने फतेह खानला माघार घ्यावी लागली.
त्यानंतर, कासम खानला किल्ला काबीज करण्याची जबाबदारी देण्यात आली. त्याने किल्ल्याभोवती कडेकोट पहारा लावला, ज्यामुळे किल्ल्यावर अन्नधान्य आणि दारुगोळा पोहोचवणे कठीण झाले. परंतु, जोरदार पावसामुळे मुघल सैन्याच्या तळांमध्ये चिखल आणि दुर्गंधी पसरली, ज्याचा फायदा घेऊन मराठ्यांनी किल्ल्यावर आवश्यक रसद पोहोचवली. अखेर, तब्बल साडेसहा वर्षांच्या प्रतिकारानंतरही मुघलांना रामशेज किल्ला काबीज करता आला नाही, आणि तो शेवटपर्यंत अजिंक्य राहिला.
पर्यटन आणि आकर्षणे:रामशेज किल्ल्यावर आजही पर्यटकांसाठी बघण्यासारखी काही ठिकाणे आहेत. किल्ल्यावर पाण्याची टाकी, स्थानिक देव-देवतांची मंदिरे आणि पडझड झालेली तटबंदी पाहायला मिळते. किल्ल्यावरून परिसराचे सुंदर दृश्य दिसते, ज्यामुळे निसर्गप्रेमी आणि इतिहासप्रेमी पर्यटकांना येथे आकर्षित केले जाते.
किल्ल्यावर जाण्याचा मार्ग:
नाशिक-पेठ मार्गावरील आशेवाडी गावातून किल्ल्यावर जाण्यासाठी मळलेली वाट आहे. तासाभराच्या चढाईनंतर किल्ल्यावर पोहोचता येते. चढाई सोपी असल्यामुळे नवख्या ट्रेकर्ससाठीही हा किल्ला योग्य आहे.
निष्कर्ष:
रामशेज किल्ला मराठ्यांच्या धैर्य, शौर्य आणि गनिमी काव्याचे प्रतीक आहे. इतिहासातील या महत्त्वाच्या किल्ल्याने मराठा साम्राज्याच्या संघर्ष आणि विजयाची कहाणी सांगितली आहे. आज, हा किल्ला पर्यटकांसाठी एक आकर्षक स्थळ आहे, जिथे ते इतिहासाचा अनुभव घेऊ शकतात आणि निसर्गाच्या सान्निध्यात वेळ घालवू शकतात.
रामशेज किल्ला – इतिहासाचा साक्षीदार आणि दुर्गप्रेमींचे आकर्षण
रामशेज किल्ला हा महाराष्ट्रातील एक ऐतिहासिक आणि रोमहर्षक किल्ला आहे. नाशिक शहरापासून केवळ १४ किमी अंतरावर असलेल्या या किल्ल्याला ऐतिहासिक महत्त्व आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पश्चात मुघल बादशाह औरंगजेबाने महाराष्ट्र जिंकण्याचा निश्चय केला होता, त्यावेळी रामशेज किल्ल्याने मराठ्यांच्या पराक्रमाची साक्ष दिली. आजही हा किल्ला दुर्गप्रेमी आणि इतिहासप्रेमींसाठी एक आकर्षण आहे.
रामशेज किल्ल्याचा भौगोलिक आणि ऐतिहासिक दृष्टिकोन
- स्थान: नाशिकच्या उत्तरेस १४ किमी अंतरावर, समुद्रसपाटीपासून ३,२०० फूट उंचीवर.
- गिरिदुर्ग प्रकार: डोंगरावर वसलेला किल्ला.
- प्रवेश मार्ग: नाशिक-पेठ मार्गावरील आशेवाडी गावातून चढाई.
रामशेज किल्ल्याचा आकार साधारण आयताकृती आहे आणि तो सुमारे १० एकर क्षेत्रावर पसरलेला आहे. किल्ल्याच्या वरून संपूर्ण नाशिक परिसराचे विहंगम दृश्य दिसते.
१६८२ साली रामशेजची लढाई:
- शहाबुद्दीन खानच्या नेतृत्वाखाली मुघलांनी रामशेज किल्ल्याला वेढा घातला.
- मराठ्यांचे ५००-६०० मावळे किल्ल्यावर तैनात होते.
- मराठ्यांनी गनिमी काव्याचा वापर करत मुघलांना जोरदार प्रतिकार केला.
मुघलांनी ३५,००० सैन्याचा उपयोग करून अनेक महिने हल्ले केले, परंतु मराठ्यांच्या चिवट प्रतिकारामुळे त्यांना यश मिळाले नाही.
किल्ल्यावर घडलेल्या प्रमुख घटना
-
मराठ्यांचा प्रतिकार:
मुघलांनी सातत्याने किल्ल्यावर हल्ले केले, पण मराठ्यांनी कौशल्याने त्यांचा प्रतिकार केला. विशेष म्हणजे, मराठ्यांनी लाकडी तोफा वापरून मुघलांच्या छावण्यांवर मारा केला. -
लाकडी बुरुज:
मुघल सरदार फतेह खानने किल्ल्यावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी लाकडी बुरुज बांधून तोफांचा मारा केला. पण मराठ्यांनी हेही हल्ले निष्फळ ठरवले. -
साडेसहा वर्षांचा प्रतिकार:
१६८२ ते १६८८ या कालखंडात सुमारे साडेसहा वर्षे मुघलांच्या विरोधात मराठ्यांनी हा किल्ला राखला. शेवटी मुघलांना किल्ला ताब्यात घेता आला नाही.
रामशेज किल्ल्याची वैशिष्ट्ये आणि रचना
रामशेज किल्ला हा छोट्या आकाराचा असून त्यावर अनेक आकर्षक गोष्टी पाहण्यासारख्या आहेत:
-
मुख्य दरवाजा:
किल्ल्याच्या प्रवेशद्वाराजवळ मजबूत तटबंदी आहे. आजही त्याचे अवशेष पाहायला मिळतात. -
राममंदिर:
किल्ल्यावर भगवान रामाचे छोटेसे मंदिर आहे. असे मानले जाते की, श्रीरामाने वनवास काळात येथे विश्रांती घेतली होती. -
पाण्याची टाकी:
येथे कोरड्या आणि पावसाळ्यातही पाणी टिकून राहणारी नैसर्गिक टाकी आहे. ती मराठ्यांसाठी जीवनरेखा होती. -
मशिदीचे अवशेष:
किल्ल्यावर मुघल काळातील मशिदीचे अवशेष आजही दिसून येतात.
रामशेज किल्ल्याची चढाई – ट्रेकिंगचा अनुभव
- प्रवास: नाशिकहून आशेवाडी गावापर्यंत गाडीने जाता येते.
- चढाईचा वेळ: अंदाजे १ तास.
- अडचण पातळी: मध्यम, नवख्या ट्रेकर्ससाठी योग्य.
चढाईचा मार्ग तसा सरळ असून पायथ्यापासून शिखरापर्यंत ४५ मिनिटांमध्ये पोहोचता येते. मार्गात झाडी आणि दगडाळ वाट असते. पावसाळ्यात हा परिसर विशेषतः सुंदर दिसतो.
रामशेज किल्ला भेट देताना लक्षात ठेवण्यासारख्या गोष्टी
-
हवामान:
उन्हाळ्यात उष्णता अधिक जाणवते, तर पावसाळ्यात हिरवाई आणि धुके मनमोहक दिसते. -
सुरक्षा:
वाटेत काही ठिकाणी घसरण्याची शक्यता असते, त्यामुळे योग्य बूट आणि पाण्याची बाटली सोबत घ्यावी. -
अनुभव:
किल्ल्यावरून नाशिकचा सूर्यास्त आणि परिसराचे दृश्य अतिशय सुंदर वाटते.
रामशेज किल्ल्याचे ऐतिहासिक महत्त्व आणि वारसा
- मराठ्यांचा अभिमान: मराठा साम्राज्याचा अभेद्य बालेकिल्ला.
- शौर्याचे प्रतीक: मराठ्यांच्या धैर्य आणि गनिमी काव्याचे उत्कृष्ट उदाहरण.
- पर्यटकांचे आकर्षण: इतिहासप्रेमी आणि निसर्गप्रेमी यांच्यासाठी एक आदर्श ट्रेकिंग स्थळ.
रामशेज किल्ल्याला भेट का द्यावी?
- इतिहास आणि वारसा: मराठ्यांच्या संघर्षाची साक्ष देणारा किल्ला.
- प्राकृतिक सौंदर्य: निसर्गाच्या कुशीत वसलेला हा किल्ला विविध ऋतूंमध्ये वेगळेच रूप सादर करतो.
- सांस्कृतिक अनुभव: राममंदिर, मशिदीचे अवशेष आणि पाण्याची टाकी यामुळे विविध काळांचा इतिहास अनुभवता येतो.
रामशेज किल्ल्यावर कसे पोहोचाल?
रामशेज किल्ला नाशिकपासून केवळ १४ किलोमीटर अंतरावर असून, नाशिक-पेठ महामार्गावरील आशेवाडी गाव हा किल्ल्यावर पोहोचण्याचा मुख्य मार्ग आहे. या गावातून पायी चढून सहज किल्ल्यावर जाता येते.प्रवास मार्ग:
- नाशिकहून प्रवास: नाशिक शहरातून आशेवाडी गावापर्यंत बस किंवा खाजगी वाहनाने सहज पोहोचता येते. सार्वजनिक वाहतुकीसाठी एस.टी. बस सेवा आणि खाजगी रिक्षा उपलब्ध आहेत.
- पुण्याहून प्रवास: पुण्याहून रामशेज किल्ल्याचे अंतर २२६ किलोमीटर आहे. साधारणतः ५ तास ३१ मिनिटे इतका वेळ लागतो.
- मुंबईहून प्रवास: मुंबईहून हे अंतर १८४ किलोमीटर असून, साधारणतः ४ तास २२ मिनिटांचा प्रवास करावा लागतो.
प्रवेश शुल्क आणि वेळेचे बंधन:
- प्रवेश शुल्क: येथे कोणतेही प्रवेश शुल्क नाही.
- वेळेचे बंधन: किल्ला पाहण्यासाठी कोणतेही वेळेचे बंधन नाही. तुम्ही कधीही भेट देऊ शकता.
पर्यटकांनी घ्यायची काळजी:
- ऋतूनुसार तयारी: किल्ला वर्षभर पाहता येतो, पण पावसाळ्यात निसर्ग सौंदर्य अधिक आकर्षक दिसते. मात्र, वाट घसरडी असल्याने काळजी घेणे आवश्यक आहे.
- सुरक्षितता: चढताना सावकाश चढा, शक्य असल्यास काठी सोबत ठेवा.
- खाण्या-पिण्याची व्यवस्था: किल्ल्यावर चहा-नाश्त्याची कोणतीही सोय नाही, त्यामुळे आवश्यक खाद्यपदार्थ शहरातून घेऊन जा.
- गड पाहण्याचा वेळ: साधारणतः दोन तासांमध्ये संपूर्ण गड पाहून होतो.
- मुक्कामाची सोय: किल्ल्यावर असलेल्या देवीच्या मंदिरात मर्यादित मुक्कामाची सोय होते.
